Bizans İmperiyasından bac-xərac alan, Babəkin sığındığı sonuncu müdafiə istehkamı olan Bəlləbur qalasında həm də xürrəmilər hərəkatının ən son döyüşçüləri diri-diri basdırılıb. Abbasilərin İslamı yaymaq adı ilə işğalçılıq siyasəti və zülmə qarşı olan xürrəmilərin sonuncu azadlıq hərəkatının Lənkəran ərazisində yerləşən Bəlləbur qalasında başlandığı, Babəkin məğlub olaraq Zəngəzura qaçdığı və orada Səhl ibn Sumbatın əlinə keçdiyi bildirilir. Xürrəmilər hərəkatının son döyüşçülərini isə sağ ələ keçirən ərəblər onları kafir adlandırmış və qalaya gedən yolun girişində diri-diri basdırmışlar. Ərazini yerli xalqın - talışların dili ilə Qurumba (qur-gor, qəbir; ba-qapı.) gorlar qapısı adlandırıblar. Hazırda həmin ərazinin rəsmi adı Qurumba kəndi adlanır. Bəlləbur qalasında təkcə xürrəmilərin son döyüşçüləri yox, Azərbaycanın zəngin tarixi sirləri basdırılıb. Buna görə də, qalanın yenidən araşdırılmasına və arxeoloji qazıntılar aparılmasına ciddi ehtiyac var - Red.

“Report”un Cənub Mərkəzi Lənkərandakı qədim qalalardan biri barədə videoreportaj hazırlayıb.

Tarixi mənbələrdə Bəlləbur qalasının eramızın IV əsrində Sasani şahı II Şapurun buradakı canişini Hilal Balabur tərəfindən inşa etdirdiyi bildirilir. Bu orta əsrlər tarixinin ən möhtəşəm və Lənkəranın zəngi tarixini əks etdirən qalalardan biridir.

Yerli tədqiqatçı alim Haşım Kəlbiyevin sözlərinə görə, bu qala mühüm strateji əhəmiyyətə malik ticarət yolunun üstündə olduğundan Bizansla və digər qonşu ölkələrlə geniş ticarət əlaqələri aparıb. Qala ərazisində tapılan maddi mədəniyyət nümunələri də bunu təsdiq edir.

Qala daha sonralar Hürrəmilər hərəkatının başçısı Babək tərəfindən bərpa edilib. Bəzi tarixçilər qalanın sonuncu Bəzz qalası olduğu qənaətindədir.

Haşım Kəlbiyev: "Babəkin Bəzz qalasının hansı olduğu tam məlum deyil. Buna görə də deyirlər ki, bir neçə Bəzz olub. Qəleybər də “Qaleyi-bərr” iranlılar belə deyir yəni “Qapı qala”. Muğandan dağlara qalxan Qəleybər, çox güman ki, orda da vuruşub. Geri çəkildikdə dağlara çəkilib. Nəhayət sonuncu Bəzz – “Bəlləbur qalası”sayılır. Babək məhz bu qalada məğlub olub. Məlumdur ki, mənbədə göstərilir ki, Babək Arazı keçir. Əgər Babək Arazdan o tayda olsaydı, Zəngəzurda olsaydı, Arazı keçib üzü Gilana gəlmiş olardı. Demək Babək Azərbaycanın cənub-şərq zonasında olub ki, burdan keçəndə Arazı keçib, gedib Zəngəzurda Səhləl Sumbatın əlinə keçib. O da onu ərəblərə təslim edir".

Tarixçi alim Babəkin rəhbəri olduğu hərəkatın adının da Xürrəmilər deyil, “Hürrəmilər” olduğunu deyirr. O, Babəki Azərbaycanımızın birinci şəhidi hesab edir. Belə ki, Babək islam xəlifəliyini zəbt edərək yalnız öz hakimiyyətlərini genişləndirmək məqsədilə digərlərini istila edən Abbasilərə qarşı vuruşub. O Abbasilər ki, peyğəmbər əhli-beytinə belə zülm edib onları öldürürdü. Bu səbəbdən də Babəkin ordusunda hürriyyət aşiqləri cəm olmuşdu. Babəkin ətrafında bir çox dinlərin, millətlərin nümayəndəsi olan sərkərdələr olub.

Babək döyüşdə məğlub olduqdan sonra qala üç gün ərzində yandırılıb və uçurulub.

Əsrlərlə baxımsız qalan qala ərazisində XIX əsrin axırlarında fransız arxeoloq Jak de Morqan tədqiqat işləri aparıb. Buradan əldə etdiyi qiymətli əşyaların bir qismini Fransadakı San-Jermen muzeyinə satıb.

XX əsrin əvvəllərində sovet arxeoloqları qala ərazisində müəyyən qazıntılar aparsalar da torpağın dərin qatlarında bilmədiyimiz çoxlu gerçəklər yatır. Hələ ki, bu qalanın qalıqları tədqiq olunacaq zamana qədər dövlət tərəfindən mühafizəyə götürülüb. İnanırıq ki, bir gün bu qala mümkün qədər bərpa olunaraq turistlərin ixtiyarına veriləcək, tariximizin təbliğinə xidmət edəcək.

Son xəbərlər

FTX-nin "Sputnik Azərbaycan"da çalışan iki əməkdaşı saxlanıldı

Rusiyada saxlanılan Azərbaycanlıların məhkəməsinin VAXTI BİLİNDİ

Türkiyə Bakı-Tbilisi-Qars layihəsinin səmərəliliyini artıracaq

Abadlaşan Ağdaş

Türkiyədə FETÖ ilə əlaqəli daha 361 nəfər saxlanıldı

İsrail mühüm məlumatı elan etdi

İran prezidenti ABŞ-yə xəbərdarlıq etdi

ABŞ-nin İrana zərbələri nəticəsində xəsarət alanlar var

İsrail ordusu İran dövlət televiziyasına zərbələr endirib

İsrail ordusu dron hücumlarının qarşısının alındığını bəyan edib

Xamenei İsrailə hücumdan bir saat əvvəl iclas keçirib

İraq İsraili BMT-yə şikayət etdi

Suriyada naməlum şəxslər təhlükəsizlik qüvvələrinə hücum etdi

Qrenlandiya münaqişə zonası olmamalıdır - Makron

Qvardiya olmasaydı, bu şəhər məhv olmuşdu - Tramp

Kiyevdə elektrik enerjisi kəsildi, minlərlə insan işıqsız qaldı

Bayramov BMT-nin Nayrobi ofisinin direktoru ilə görüşdü

Əliyevlə Tokayev bir-birini təbrik etdi

Pezeşkian Azərbaycana təyin olunan səfirlə görüşdü

Tramp İlham Əliyevi təbrik etdi

Laçında Üçtərəfli Zirvə görüşü keçirildi - Foto

Şahbaz Şərif İlham Əliyevi belə təbrik etdi

Ərdoğan İlham Əliyevə məktub ünvanladı

Zelenski mübahisə etdiyi Cey Di Venslə görüşdü

Prezidentlə Ağ Şəhərdə xoşbəxtlik selfisi...

Ukrayna Rusiyaya kömək edən ölkələrə qarşı sanksiya hazırlayır

Pakistan BMT TŞ-nin iclasını tələb etdi

İsraillə danışıqlar aparırıq - Ərdoğan

Pezeşkian AzTV-yə müsahibə verdi.

İlham Əliyev Çinin CGTN telekanalına müsahibə verdi

Şəki ərazisindən axan çaylar nəzarətdə saxlanılır

Bayramov Moldova XİN-in dövlət katibini qəbul etdi

Sahibə Qafarova Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyevlə görüşüb

Bütün xəbərlər